کولر (Cooler) ها بزرگ ترین گروه دستگاه های خنک کننده ی خانگی، تجاری و صنعتی هستند که درمجموع به چند نوع اساسی تقسیم می شوند. در بین آن ها دو مدل آبی و گازي جز پرکاربردترین خنک کننده های محیطی می باشند. از کولرهای آبی و گازی برای خنک نگه داشتن و تعدیل دمای محیط های معمولی استفاده می شود. در فصول گرم سال در اواخر بهار و تابستان، افزایش دمای محیط طاقت مردم را به سر می آورد. بسیاری از ابزارها و دستگاه های صنعتی و الکترونیکی نیز در هوای گرم بازدهی خوبی ندارند.

با اختراع بادبزن های الکتریکی، روش ساده تر و پربازده تر در جهت خنک نگه داشتن محیط معرفی شد. بادبزن های الکتریکی یا همان پنکه ها تنها کاری که انجام می دادند به جریان انداختن هوای داخل محیط بود. فعالیت پنکه ها آن طور که بایدوشاید فضای خنکی را مهیا نمی کرد. تنها سرعت جریان هوا را افزایش می داد اما بازهم مردم را از فعالیت فیزیکی و روش های سنتی نجات داده بود. در ادامه این معرفی کولرها بود که با تغییر دما و تهویه ی هوا نقش اصلی خنک کنندگی را به عهده گرفتند.

کولرهای آبی

اگر به تاریخ مصر باستان برگرديم، متوجه خواهیم شد کالبد اولیه کولرهای آبی به آن زمان بازمی گردد. در آن زمان ساقه و برگ های نی در قالب پوشال هایی مرطوب و خیس می شدند و در چارچوب و داخل پنجره ها قرار می گرفتند، درنتیجه با جریان یافتن هوا از خارج به داخل، باعث خنک شدن محیط می شدند.

امروزه اين عمل به وسیله ی کولرهای آبی تسهیل شده است و به وسیله دینام که نقش مکنده دارد با سرعت بیشتر هوا را از بین پوشال ها که جایگزین برگ و ساقه نی می باشند عبور می دهد و به داخل کانال ها و درنهایت داخل منزل هدایت می کند. کولرهای آبی علاوه بر اینکه هوای آزاد و خنک تر را وارد فضای بسته می کنند، این هوا را از مجاورت پوشال های خیس نیز عبور می دهند که اثر خنک کنندگی نسبتاً خوبی ایجاد می کند.

کولرهای گازی

کولرهای گازی در اوایل پیدایش و اختراع به عنوان وسیله ی خنک کننده ی دستگاه های چاپ مورداستفاده قرار گرفتند. شاید ويليس کرير آمریکایی هیچ وقت فکرش را نمی کرد که روزی نمونه ی خنک کننده ی گازی او در آن ابعاد و شیوه که در کارخانه ی چاپ و تکثیر محل کارش ابداع کرد به عنوان اساس پرکاربردترین ابزار خنک کننده ی خانگی مورداستفاده قرار بگيرد.

چارچوب کلی کار کرير چرخاندن هوا به دور استوانه ی پر از آب سرد بود. این کار باعث بهبود عملکرد دستگاه های چاپ شرکت چاپ و افزایش کیفت می شد. نوع خانگي کولرهای گازی در ابعاد کوچک تر در سال 1945 توسط رابرت شرمن در ایالت ماسوچوست آمریکا اختراع شد. در ادامه تولید انبوه این نمونه از کولرها توسط شرکت های زیادی انجام گرفت.

تفاوت کولرهای آبی و گازی

امروزه در کشور ما کولرها در هر دو گروه آبی و گازي متناسب با جایگاه جغرافیایی و شدت گرما مورداستفاده قرار می گیرند. بیشترین کاربرد این دستگاه ها در فصول گرم سال هست به علاوه این کولرها در محدوده ی گسترده ای از سال در نواحی جنوبی کشورمان مورداستفاده قرار می گیرند.

اگرچه از هر دودسته آبی و گازی کولرها استفاده می شود اما تفاوت های نسبتاً زیادی بین این دودسته ازلحاظ سوخت، قدرت خنک کنندگی، ابعاد، قیمت و نحوه ی عملکردشان وجود دارد. در این قسمت سعی می کنیم چند نمونه از آن ها را برای شما روشن کنیم.

نحوه ی عملکرد کولرهای آبی و گازی

کولرهای آبی با فعالیت دینام متناسب با سايزشان هوا بیرون را به درون خود مکش می کنند. با عبور هوا از لای درز و فواصل بین رشته های باریک چوبی (پوشال) که بر سه وجه دیواره ی کولر تعبیه شده اند، هوای خنک در داخل کولر جمع می شود و در اثر ادامه ی فعالیت دينام از راه کانال به محیط موردنظر یا درون منزل وارد می شود و باعث کاهش دمای محیط می شود.

در مقابل عملکرد کولرهای آبی کولرهای گازی مقداري پیچیده تر هستند. کولرهای گازی نیز برخلاف نامشان انرژی مصرفيشان را از برق تأمین می کنند. کولرهای گازی برخلاف تصور خیلی ها، از گاز شهری استفاده نمی کنند بلکه از چند نوع گاز سرد که در دسته ی CHF قرار دارند به عنوان خنک کننده استفاده می کنند، به گونه ای که هوای محیط را خارج کرده و هوای ورودی خود را با عبور دادن محیط اطراف گاز، خنک کرده و وارد منزل می کنند.

ویژگی شاخص و برتر کولرگازی

کولرهاي گازی برخلاف کولرهای آبی که فقط نقش خنک کننده ای دارند، می توانند نقش گرمایشی داشته باشند و به عنوان هيتر یا وسیله ی گرمایشی در فصول سرد سال مورداستفاده قرار بگيرند.

بررسی ازلحاظ نرخ و قیمت

با توجه به اینکه امروزه در کشور ما به دلیل تورم در مسائل اقتصادی نمی توان بازه ی درستی را از قیمت این اقلام وسایل مشخص کنیم اما به طورکلی هزینه ی موردنیاز برای تهیه ی کولرهای گازی به طورمعمول چند برابر کولرهای آبی می باشد. یک بازه ی کلی قیمت کولرهای آبی از 1,500,000 تا 7,000,000 تومان می باشد. این بازه در کولرهای گازی در حدود 6,000,000 تا 35,000,000 تومان می باشد (محدوده ی قیمت ها بنا به شرایط زمانی متغیر می باشد)

بررسی کولرهای گازی و آبی به جهت سازگاری زیست محیطی

ازآنجایی که کولرهای آبی انرژی الکتریکی مصرف می کنند و برای خنک کردن محیط تنها از آب استفاده می کنند تأثیر مخرب زیست محیطی ندارند؛ اما کولرهای گازی قدیمی به علت ترکیبات شیمیایی خنک کننده ی CHF و وجود ترکیبات آنان در هوای خروجی از کولر در مقایسه با نوع آبی ناسازگارتر با محیط زیست هستند.

امروزه کلیه ی مدل های تولیدی کولرهای گازی نیز علاوه بر اینکه هیچ گونه آلاینده ای ندارند. بلکه هوای خروجی خود را به طور کامل تهویه می کنند، با این روش هوای دریافتی از کولرگازی فاقد گردوغبار و دودهای آلاینده می باشد. اگر ساکن شهرهای صنعتی و بزرگ هستید و یا افراد مسن و بیمارتنفسی نگه داری می کنید، بهترین گزینه برای تهویه ی منازلتان، استفاده از کولرهای گازی جدید می باشد.

مقایسه ی مصرف آب و برق کولرهای گازی و آبی

کولرهاي آبی برخلاف اسمشان تنها به وسیله ی آب کار نمی کنند، اين دسته از کولرها از مقدار قابل توجهی آب در حدود 20 تا 30 ليتر در هر ساعت بنا به سایز کولر برای مرطوب نگه داشتن پوشال هایشان استفاده می کنند، اما انرژی سوختی این دسته کولرها از برق تأمین می شود که مقدار موردنیاز آن بنا به سایز دینام از 450 تا 900 وات می باشد.

کولرهای گازي نیز برخلاف نامشان همان طور که گفتیم با سوخت گازی کار نمی کنند بلکه تأمین انرژی مصرفی آنان از راه برق می باشد، قابل ذکر است مقدار برق مصرفی این مدل کولرها چهارتا پنج برابر کولرهای آبی تخمین زده شده است. نقش گازهای مایع شیمیایی CHF تنها در خنک کنندگی هوا می باشد.

مقایسه ی اندازه و ابعاد کولر گازی و آبی

کولرهای آبی نسبت به کولرهای گازی معمولاً از ابعاد بیشتری برخوردار می باشند و فضاي بیشتری را اشغال می کنند. جایگاه نصب کولرهای آبی باید در فضای باز (پشت بام، حیاط، بالکن، تراس و...) باشد.

این در حالی است که اکثر کولرهای گازی در محیط داخل نصب می شوند و نیازی به ارتباط با هوای بیرون به طور مستقیم ندارند. البته مدل های اسپلیت و داکت اسپلیت که دو نوع از کولرهای گازی هستند دارای قسمت تهویه هستند که برای کاهش صدای ناشی از آنان و جلوگیری از آلودگی صوتی در بیرون ساختمان نصب می شوند؛ اما این مدل کولرهای گازی به مراتب بیشترین کارایی را دارند.

لازم به ذکر است کولرهای گازی پس از فیکس شدن و قرار گرفتن در مکان خود، دیگر قادر به جابجایی و تغییر مکان نمی باشند اما کولرهای آبی در ابعاد کوچک تر علاوه بر اینکه در محیط بسته نیز قرار می گیرند، به وسیله ی چرخ هایی قابل جابجایی می باشند. همچنین کولرهای گازی قابل کانال کشی نمی باشند درحالی که نوع آبی کولرها به وسیله ی کانال هایی از جنس گالوانیزه بدون زنگ زدگی در صورت رطوبت قابل جابجایی هوا می باشد.

کنترل و تنظیم کولرهای گازی و آبی

کولرهای آبی معمولاً به وسیله ی سه کلید اصلی باز کردن شیر آب، دور متوسط موتور و دور بالای موتور تنظیم می شوند، در بیشتر موارد کولرهای آبی کنترل از راه دور ندارند در حالی است که کولرهای گازی به وسیله ی ریموت و کنترل از راه دور کنترل می شوند. در کولرهای گازی می توان دمای هوای ورودی به محیط، مدت زمان روشن بودن و حتی شیب خروج هوا را نیز تنظیم و کنترل کنید که ویژگی بسیار قابل توجهی است.

اگر در اقلیمي زندگی می کنید که آب وهوای خشک دارد، کولرهای آبی به دلیل تأثیر برافزایش رطوبت محيط، شرایط مطلوب تری را ایجاد می کنند اما اگر در محیط های خشک و خیلی گرم و یا محیط های با رطوبت نسبتاً خوب زندگی می کنید کولرهای گازی مناسب ترین گزینه برای کاهش دما می باشند. لازم به ذکر است بنا به نکاتی که به عرضتان رسید در صورت توان اقتصادی مناسب کولرهای گازی خریداری کنید تا با دردسرهای کمتری در نگه داری و استفاده از محصول روبرو شويد.